2022

Poznaj CITIZENPLAN bliżej

kontakt@citizenplan.pl

W 2003 roku w Finlandii, na gruncie psychologii poznawczej oraz geografii behawioralnej powstała metoda SoftGIS. Jej ideą jest włączenie wiedzy mieszkańców w proces planowania przestrzennego, poprzez pozyskiwanie informacji miękkich (soft) na temat codziennych ścieżek życia, odczuć w stosunku do konkretnych miejsc oraz aktywności podejmowanych w przestrzeni a następnie włączenie ich do bazy danych GIS (hard) dotyczącej przestrzeni zagospodarowanej. Metoda SoftGIS wykreowana została w oparciu o idee towarzyszące koncepcji partycypacyjnych systemów informacji geograficznej (PPGIS). Tworzenie pomostu między planistami a mieszkańcami jest jednym z podstawowych celów SoftGIS i funkcjonujących w jej ramach narzędzi i technik, takich jak np. geoankieta.

Idea metodyki SoftGIS.

Źródło: Kahila i Kyttä (2009).

Metoda SoftGIS bliska jest tworzeniu map mentalnych, tj. wytwarzaniu informacji geograficznych przez nieposiadających umiejętności technicznych w tworzeniu map, tzw. neokartografów (ang. neocartographers). Ma ona silny związek z nurtem geografii behawioralnej, której przedmiotem badań są zachowania oraz wyobrażenia ludzi, a także ich preferencje przestrzenne. Stanowią one bardzo ważne, jednak rzadko stosowane, wytyczne określające oczekiwane kierunki decyzji planistycznych. W celach stosowania SoftGIS wyraźnie widoczne są kwestie na jakie zwracali uwagę Kevin Lynch w latach 60-tych w swojej książce „Obraz miasta”, czy też Wojciech Bonenberg w pracach poświęconych mapom emocjonalnym. Poza nawiązaniami do psychologii poznawczej oraz geografii behawioralnej oraz, co oczywiste planowania przestrzennego, twórcy metody kierowali się następującymi założenia:

• pozyskiwanie wiedzy powinno następować za pomocą uzasadnionych naukowo, rzetelnych i etycznych metod,

• rozwój tych metod powinien następować we współpracy z urbanistami i innymi podmiotami, które będą wykorzystywały zdobytą wiedzę w swojej pracy,

• tworzone bazy danych powinny umożliwiać przeprowadzanie analiz geoinformacyjnych i statystycznych.

Metodyka SoftGIS może być stosowana w różnych skalach przestrzennych, dla różnych faz procesu projektowego i różnych problemów planistycznych. Metoda, choć została zainicjowana w Finlandii i jest tam z powodzeniem stosowana w praktyce planistycznej, rozwijana jest na całym świecie. Także w Polsce przykłady jej zastosowań z wykorzystaniem techniki geoankiety są obecne od niespełna 10 lat. Moje doświadczenie w jej zastosowaniu obejmuje m.in. badania diagnostyczne poświęcone sporządzeniu Mapy potrzeb lokalnych Śródmieścia Poznania, konsultacjom społecznym dotyczącym miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego - centrum Bielska-Białej oraz Osiedla Unii Europejskiej w Koszalinie.

Do czego możemy zastosować metodę SoftGIS?

Metoda SoftGIS nie jest tylko i wyłącznie zbieraniem informacji nt. sposobów korzystania z przestrzeni, odwiedzanych miejsc czy ich postrzegania. Kluczowe jest zauważenie relacji pomiędzy tymi informacjami a przekształceniami, jakie mogą nastąpić w przestrzeni dla poprawy jej bezpieczeństwa, jakości czy też możliwości z korzystania. Przykładem może być rozpoznanie potrzeb w zakresie realizacji inwestycji dotyczących budowy dróg rowerowych. Dzięki zbadaniu potrzeb rowerzystów możemy określić, w jakich obszarach jest najpilniejsza potrzeba budowy takich dróg, bądź modernizacji już istniejących - gdy dołączymy dodatkowo pytania dotyczące bezpieczeństwa. Innym przykładem może być badanie poświęcone najchętniej odwiedzanym przez mieszkańców miejscom - ich identyfikacja może przyczynić się do lepszego zaplanowania przystanków komunikacji publicznej, inwestycji poprawiających bezpieczeństwo, czy też identyfikacji problemów wpływających na jakość korzystania z tych miejsc.

Przykład wyników geoankiety dotyczących identyfikacji miejsc najchętniej odwiedzanych przez mieszkańców.

Źródło: raport z geoankiety dotyczącej śródmieścia Bielska-Białej (link).

Rola w procesach decyzyjnych takich technik jak geoankieta, zorientowanych na zebranie od mieszkańców informacji na temat przestrzeni, wiąże się z podnoszeniem poziomu partycypacji społecznej w procesach decyzyjnych. Wyniki właściwie przeprowadzonej diagnozy powinny stanowić swego rodzaju materiał planistyczny dla projektanta, miękką (nawiązującą do koncepcji SoftGIS) osnowę przestrzeni w granicach planu. O tym, co decyduje o użyteczności geoankiety pisałam tutaj.

Zainteresowanych stosowaniem tej metody w konsultacjach społecznych polecam kilka publikacji pochodzących z ośrodka, który zainicjował powstanie metody SoftGIS:

1. Kahila M., Kyttä M., 2009. SoftGIS as a bridge builder in collaborative urban planning. [w:] Geertman S., Stillwell J. (red.), Planning Support Systems: Best Practices and New Methods. Dordrecht, the Netherlands, Springer, 389-412.
2. Kyttä, M., 2012. SoftGIS methods in planning evaluation. [W:] Hull A., Alexander E.R., Khakee A., Woltjer J., (red.), Evaluation for Sustainability and Participation in Planning, Routledge, 334–353.
3. Kyttä, M., Broberg, A. K., Kahila, M. H., 2012. Urban Environment and Children’s Active Lifestyle: SoftGIS Revealing Children’s Behavioral Patterns and Meaningful Places. American journal of health promotion, 26(5), 137-48.
4. Kyttä, M., Broberg, A., Tzoulas, T., Snabb, K., 2013. Towards contextually sensitive urban densification: Location-based softGIS knowledge revealing perceived residential environmental quality. Landscape and Urban Planning, 113, 30–46.
5. Rantanen H., Kahila M., 2009. The SoftGIS approach to local knowledge. Journal of Environmental Management 90: 1981-1990.

Inne artykuły